اکو و ضرورت همگرایی بیشتر اعضا در حوزه انرژی
- توسعه همکاری های کشورهای عضو اکو در حوزه های مختلف از جمله نفت و انرژی، ترسیم کننده چشم انداز روشنی است و سومین نشست وزیران انرژی و نفت در تهران می تواند نقطه عطفی در تداوم این همکاری ها باشد.
-
سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو)، یک سازمان بین دولتی و منطقه ای به شمار می آید، این سازمان نخست با عنوان همکاریهای منطقه ای برای توسعه (آر سی دی) به منظور ارتقای توسعه اجتماعی -اقتصادی پایدار کشورهای عضو در سال ١٩٦٤ میلادی با مشارکت ایران، پاکستان و ترکیه تاسیس شد.
این سازمان در سال ١٩٨٥ میلادی «اکو» نام گرفت و در سال ١٩٩٢ کشورهای افغانستان، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان نیز به اکو پیوستند.
منطقه ای که کشورهای «اکو» در آن قرار گرفته است، از لحاظ بازرگانی چشم انداز بسیار روشنی دارد و این سازمان با وجود نوپا بودن، به یکی از سازمانهای پر رونق منطقه ای بدل شده است.
منطقه «اکو» از لحاظ زیرساختها با کمبودهایی روبروست و در نظر دارد با استفاده از منابع موجود به توسعه منطقه ای کمک کند.
اعضای «اکو» در چند سال گذشته به منظور شتاب بخشیدن به روند توسعه منطقه ای، در زمینه های مختلف با یکدیگر همکاری داشته اند؛ این کشورها به کمک اشتراکهای فرهنگی و تاریخی توانسته اند با استفاده از همکاریهای تجاری، امیدها برای دستیابی به اهداف توسعه ای خود را افزایش دهند.
«اکو» برای تحقق اهداف خود در زمینه توسعه منطقه ای، پروژه های زیادی در دست دارد که همکاری در بخشهای انرژی، کشاورزی، بازرگانی، حمل و نقل و مبارزه با مواد مخدر را در اولویت قرار داده است.
اهداف اصلی تشکیل «اکو»:
• توسعه اقتصادی پایدار کشورهای عضو که باید به وسیله حذف موانع فراروی ارتقای همکاریهای تجاری منطقه ای فراهم شود. اکو در نظر دارد سهم خود را در رشد تجارت جهانی افزایش دهد و به تدریج اقتصاد کشورهای عضو را با اقتصاد جهانی همگام کند.
• توسعه حمل و نقل و ارتباطات، زیرساختهایی مانند ارتباط میان کشورهای عضو و اعضا با جهان خارج
• آزادسازی اقتصاد و خصوصی سازی
• استفاده از ظرفیتها و منابع موجود در کشورهای عضو اکو
• استفاده موثر از ظرفیت بخشهای کشاورزی و صنعتی منطقه
• همکاریهای منطقه ای برای مبارزه با مواد مخدر، همکاریهای زیست محیطی و تقویت روابط فرهنگی و تاریخی در میان کشورهای عضو اکو
• همکاریهای متقابل با سازمانهای مختلف منطقه ای و بین المللی
همکاریهای حوزه انرژی و نفت کشورهای عضو «اکو»
کشورهای عضو «اکو» در یک منطقه بسیار راهبردی و غنی از لحاظ منابع انرژی، نفت و گاز و مواد معدنی واقع شده اند. برآوردها نشان می دهد حدود یک سوم منابع جهانی انرژی در این منطقه واقع شده است، کشورهای حوزه دریای خزر به دلیل حضور در منطقه ای غنی از ذخایر نفت و گاز دارای اهمیتی ویژه هستند.
جمهوری اسلامی ایران، یکی از دارندگان بزرگ ذخایر نفت و گاز جهان و یکی از اعضای موسس و کلیدی سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) از وزنه های سنگین اکو در حوزه نفت و انرژی به شمار می آید.
قزاقستان، بزرگترین ذخایر قابل برداشت نفت خام و گاز طبیعی را در حوزه خزر دارد، ترکمنستان در میان ١٢ کشور دارای ذخایر بزرگ گاز جهان قرار گرفته است، ازبکستان هشتمین تولید کننده گاز جهان و یکی از تولید کنندگان مهم نفت به شمار می آید.
تاجیکستان و قرقیزستان دارای ذخایر بزرگ هیدرو الکتریکی هستند، اگر چه پاکستان، افغانستان و ترکیه ذخایر قابل توجه نفت و گاز ندارند، اما موقعیت جغرافیایی آنها سبب شده به دروازه های مهم ترانزیت انرژی جهان بدل شوند.
١٠ کشور عضو اکو در بخش های مرکزی، غربی و جنوب آسیا واقع شده اند، این کشورها در کنار یکدیگر منطقه بزرگی را تشکیل می دهند که یکی از مراکز رشد سریع تقاضای انرژی و جمعی از منابع مختلف انرژی را شامل می شود.
همکاری در بخش انرژی، از سه اولویت مهم حوزه همکاریهای اقتصادی اکو در چارچوب فعالیتهای اعضای این سازمان به شمار می آید؛ هم اکنون توجه زیادی به گسترش تجارت انرژی در منطقه اکو و کشورهای همسایه وجود دارد که این شرایط می تواند به نفع تمام کشورهای عضو باشد.
اهداف گسترده ای برای همکاریهای انرژی در منطقه اکو وجود دارد که به تدوین سیاستها و دنبال کردن اهداف ارتقای همکاریهای توسعه ای در منطقه می پردازد.
نخستین نشست وزیران انرژی و نفت کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی اکو نوامبر سال ٢٠٠٠ میلادی در اسلام آباد، پایتخت پاکستان برگزار شد. وزیران انرژی و نفت کشورهای عضو اکو در نشست اسلام آباد، یک برنامه پنج ساله (٢٠٠١-٢٠٠٥) برای همکاری ها در حوزه نفت و انرژی تصویب کردند.
اهداف ویژه برنامه ٢٠٠١ تا ٢٠٠٥ همکارهای حوزه انرژی و نفت اکو به شرح زیر بود:
• هماهنگی، شتاب بخشی و بهبود اجرای برنامه های همکاری راهبردی انرژی موجود
• توسعه و ترویج راهها و ابزارهای گسترش توسعه پایدار و استفاده بهینه از منابع انرژی بومی (فسیلی و غیر فسیلی) برای استفاده در حمل و نقل و تولید برق
• تقویت موسسه های منطقه ای موجود و مرتبط با فعالیتهای انرژی از طریق امکانات موجود و تشکیل شبکه های آموزش، تحقیق و توسعه برای کشورهای عضو اکو
• ایجاد چارچوبی برای تدوین سیاستهای مرتبط انرژی و تشویق تبادل منظم اطلاعات در زمینه تدوین و اجرا
• همگام کردن فعالیتهای انرژی اکو به و حرکت به سوی اهداف از پیش تعیین شده
• ارتقای همکاریهای پایدار و همکاریهای داخلی در میان کشورهای عضو اکو برای بررسی مسائل و دغدغه های مشترک اعضا در حوزه انرژی
دومین نشست وزیران انرژی و نفت کشورهای عضو اکو اکتبر ٢٠١٠ میلادی در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شد؛ در این نشست، وزیران انرژی و نفت اکو برنامه پنج ساله جدید (٢٠١١-٢٠١٥) همکاری های حوزه انرژی و نفت را تدوین کردند و برنامه جدید همکاری های انرژی و نفت اکو با هدف ایجاد بازار انرژی و نفت و گاز در منطقه کشورهای عضو اکو تدوین شد.
اجرای برنامه ٢٠١١ تا ٢٠١٥ نیازمند راهکاری تازه برای همکاریهای اعضای اکو در حوزه انرژی است و می تواند به ایجاد یک چارچوب انرژی منطقه ای کمک کند. این چارچوب می تواند به توسعه یک راهبرد جدید برای ایجاد همبستگی انرژی میان کشورهای عضو کمک کند، چنین سیاستی ممکن است بر پایه های زیر طراحی شود:
- حمایت از سرمایه گذاریهای خارجی و مقابله با تهدیدهای کلیدی غیر تجاری
- شرایط غیر تبعیض آمیز در تجارت مواد انرژی، محصولات و تجهیزات حوزه انرژی مطابق با قوانین و استاندارد های بین المللی و مقررات برای تضمین ترانزیت مرزی انرژی به وسیله خطوط لوله، شبکه ها و دیگر ابزارهای حمل و نقل
- حل و فصل اختلافها میان کشورهای شرکت کننده و در بخش سرمایه گذاری رفع اختلافها میان سرمایه گذاران و کشورهای میزبان
- ارتقای بهینه سازی مصرف انرژی و تلاش برای کاستن از اثرهای مخرب زیست محیطی در پروژه های تولید و همچنین مصرف انرژی
در کنار تدوین دو برنامه چهار ساله ٢٠٠١ تا ٢٠٠٥ و ٢٠١١ تا ٢٠١٥ در حوزه همکاریهای انرژی و نفت، نشستها و کارگاههای آموزشی بسیاری درباره حفاظت از منابع انرژی و بهینه سازی مصرف، تجارت انرژی منطقه ای، منابع انرژیهای نو، توسعه نیروگاههای برق آبی و مدیریت پالایشگاههای نفت و فرآورده های نفتی برگزار شده است.سومین نشست وزیران انرژی و نفت کشورهای عضو اکو پنجم و ششم مارس سال ٢٠١٢ (١٥ و ١٦ اسفند ماه سال ٩١) برگزار شد؛ در این نشست، نقشه راه پنجساله (٢٠٢٠- ٢٠١٦) همکاریهای انرژی کشورهای عضو اکو، ساز و کارهای تازه همکاری اکو در حوزه انرژی، بررسی ایجاد بازار برق منطقه ای اکو، توسعه نقش بخش خصوصی در گسترش همکاریهای انرژی، بررسی ایجاد انجمن صنایع پالایشی اکو، تدوین نقشه راه ایجاد کنسرسیومهای انرژی حوزه اکو، دوره های آموزشی تخصصی نفت و گاز ایران برای اعضای اکو، ایجاد صندوق امانی جهت تامین مالی پروژه های اولویت دار انرژی در منطقه اکو تدوین شد.
در این نشست همچنین بر اهمیت بخش انرژی اکو و اجرای نقشه عمل این سازمان برای همکاری ها در زمینه نفت و انرژی (٢٠١١ تا ٢٠١٥) به منظور توسعه اقتصادی منطقه و بهبود سطح رفاه مردم آن و افزایش همکاری ها در میان کشورهای عضو اکو و همچنین بخشهای دولتی و خصوصی آنها در زمینه اکتشاف، تولید و تجارت منابع انرژی در منطقه تاکید شد.با توجه به وجود ذخایر عظیم نفت و گاز جهان در این منطقه و ظرفیت بالای کشورهای عضو برای بهره برداری از آن، کشورهای عضو «اکو» می توانند با برگزاری نشستهای مستمر و تلاش برای محقق کردن اهداف ترسمی شده، به بهبود سطح روابط کشورهای عضو در حوزه مهم انرژی و همچنین تبیین سیاستهای مناسب در این بخش کمک کنند.
